Türkiye nasıl dünyanın en çok plastik atık ithal eden ülkesi haline geldi?

Yurtdışından getirilen plastik atıkların miktarı arttıkça bu konu kamuoyunda daha sık gündeme gelmeye başlarken Türkiye 2019 yılında dünyanın en çok plastik atık ithal eden ülkesi oldu. Greenpeace'in İngiltere’den Türkiye’ye ihraç edilen ve yasa dışı yollarla yakılan plastik atıklara dair dün yayımladığı rapor yankı uyandırmıştı. Rapora göre Türkiye'nin İngiltere’nin plastik atığının yüzde 40’ını topladığı ortaya çıkmıştı.

Türkiye'de plastik kirliliği üzerine araştırmalar yapan Çukurova Üniversitesi'nden Doç. Dr. Sedat Gündoğdu, 2017'den itibaren Türkiye'de bu atıkları geri dönüştürmek için pek çok tesisin kurulduğunu, devletin de ekonomik büyüme ve istihdam adına bu tesislere ithal ettikleri plastik atık başına teşvik verdiğini anlattı.

BBC Türkçe'den Onur Erem'e konuşan Sedat Gündoğdu, "Hükümet ciddi bir teşvik verdi, biri Adana'da olmak üzere birçok yerde plastik organize sanayi bölgeleri kuruldu. Yatırım teşviki verildi, ithalat yapan firmalara vergi muafiyeti getirildi, ithal ettikleri atıkların vergisini devlet ödüyordu, böyle enteresan bir teşvik süreci yaşandı ve mantar gibi türediler. Birçok merdiven altı firmanın da ortaya çıkmasına neden oldu bu durum, asıl sıkıntı da bu. Sektörün büyük çoğunluğunu bunlar oluşturuyor" dedi.

DÜNYADA BİRİNCİ

Veri sitesi Statista'nın Birleşmiş Milletler Comtrade Veritabanı'ndan derlediği bilgilere göre Türkiye 2019 yılında dünyanın en çok plastik atık ithal eden ülkesi oldu. Plastik atıklar bazı ülkelerde ayrı geri dönüşüm kutularında toplanarak atılıyor. Fakat bazı ülkeler kağıt, cam, metal ve plastikleri aynı kutularda topluyor ve geri dönüşüm için diğer ülkelere karışık bir şekilde gönderiyor. Bu karışık çöpleri ayıklamak ve geri dönüştürmek ise daha zor oluyor.

Türkiye'nin yurtdışından aldığı çöplerin miktarı arttıkça bu konu kamuoyunda daha sık gündeme gelmeye başladı.

Son yıllarda plastik atık ihracatına dair eleştirilerin artmasının ardından Ticaret Bakanlığı 1 Ocak 2021'den itibaren bazı plastik atıkların ithalatını yasakladı.

Bunlar içinde karışık toplanmış ve evsel atık bulaşma riski olan plastikler de var.

Yasaklanmayan bazı plastiklerin ithalatı ise denetime bağlandı.

Yasağın ardından Dünya gazetesine konuşan geri dönüşüm ve plastik üretimi sektöründen temsilciler hammaddeye ulaşmakta zorluk yaşayacaklarını söylemiş ve yasayı eleştirmişti.

Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı Başkanı Yavuz Eroğlu, "İthal edilen toplam 150 tür plastik atık hammaddeden en çok ithal edilen etilen, stiren, pet ve PVC'nin ayrı ayrı kodları olduğu için bu ürünlerin ithalatına dokunulmadı; ancak geri kalan 145 çeşit ürün 'diğer' kodu altında tasnif edildiğinden tümden yasaklandı. Bir başka anlamda çöpün ülkeye girişini engelleyelim derken ihtiyaç duyduğumuz hammaddenin ithalatını da yasakladık" demişti.

Diğer kodu altındaki atıkların ithalatı ise kısıtlamaların ardından ocak ve şubatta düşse de martta tekrar artışa geçti.

'YASALARI ARKADAN DOLAŞMAYI ÖĞRENDİLER'

Gündoğdu bu yasağın işe yaramadığı görüşünde:

"Aralık ayında yasak geleceği öğrenilince firmalar bir anda tonlarca atık getirdiler. Yasak devreye girince bir karışıklık oldu önce, hangi plastik atıkların yasaklandığına dair. Sonra sistemi çözünce tekrar artış gösterdi. Örneğin sadece şubatta İngiltere'den 30 bin ton plastik atık getirilmiş. Burada da ilginç bir durum var. Plastik polietilen film şeklinde getirilmişler. Beklenmedik bir artış var ama İngiltere'den bu kadar polietilen film çıkışı olmamış daha önce. Bu da akla yanlış beyanı getiriyor. İngiltere'de geçen ay bu konuyla ilgili yayınlanan haberde çok sayıda ihracatçının doğru kod beyan etmeden Türkiye de dahil olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerine plastik atık gönderdiği, bazı atıkların İngiltere'deki limanlardan geri çevrildiği, hatta bazı şirketlere ihracat yasağı getirildiği yer alıyordu."

Doç. Dr. Gündoğdu, Ocak ve Şubat aylarında yaşanan düşüşün ardından mart ayında yaşanan artışı "Muhtemelen bu yasakların etrafından nasıl dolaşacaklarını öğrendiler" diye açıklıyor:

"Bunun başka türlü bir açıklaması olamaz. Daha önceden gelmeyen tertemiz plastikler bir anda gelmeye başladı. Piyasada bu kadar temiz plastik yok zaten. Bunu bir bilgiye dayanarak söylemiyorum, varsayımsal olarak konuşuyorum ama büyük ihtimalle bu düzenlemenin etrafından dolanmayı öğrendiler." (HABER MERKEZİ)