Projenin işletme süresi erken başlattılar, Osmangazi’den 2,1 milyar dolar kazandılar

1 Temmuz 2016 tarihinde hizmete alınan Osmangazi Köprüsü Gebze-İzmir Otoyolu'nun tamamının işletme süresi başlamadan 1.351 gün önce hizmete alındı. Projenin resmi işletme süresi ise 15 Mart 2020 tarihinde başladı.

Başkent Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanı Prof. Uğur Emek'in hesabına göre, ana proje başlamadan aradan geçen sürede işletmeci 2,1 milyar dolar para kazandı. Sayıştay önceki denetimlerinde inşaata erken başlandığı için bu durumu haksız kazanç olarak nitelemiş, fakat haksız kazancın boyutunun belli olmadığını ifade etmişti.

Köprü, 2035 yılında devletin olacak.

Emek, Osmangazi Köprüsü’nün 15 yıllık işletme süresinin mart ayında başladığını belirterek köprünün hizmete girdiği tarihten resmi olarak işletme sözleşmesinin devreye alındığı tarih arasında geçen sürede işletmecinin 2 milyar 148 milyon dolar kazandığını hesapladı.

SAYIŞTAY DA HAKSIZ KAZANCA ATIF YAPMIŞTI

Sözcü gazetesinin aktardığına göre, Sayıştay denetçileri, firmanın inşaat çalışmalarına sözleşmeye aykırı olarak erken başladığını tespit etmiş, bu durumun büyük haksız kazanca neden olduğunu vurgulamışlardı.

Sözleşmeye göre, köprü ve otoyolların işlem süresi 22 yıl 4 ay. Bu sürenin 7 yılını "yapım süreci" olarak tanımlandı. İşletmeci firma inşaatı, 7 yıldan önce bitirdiğinde sözleşme gereği artan süre işletme süresi olan 22 yıl 4 aya eklenecekti.

İnşaat çalışmalarına sözleşmeden önce başlayan firma daha yer teslimi yapılmadan inşaata başladı. Böylece işletmeci firmanın, inşaatı bir an önce bitirerek fazladan köprüyü işletme süresi elde ederek yine haksız kazanç elde edeceği raporda vurgulandı. 

Sayıştay denetçileri, firmanın inşaat çalışmalarına fiili olarak ne zaman başladığının tespit edilemediğini, bu sebeple haksız kazancın net olarak hesaplanamadığını belirtti. Yani, işletmeci firmanın fazladan ne kadar bir süre işletme hakkı elde ettiği net olarak hesaplanamamıştı.

Uğur Emek’in kişisel blogunda yer alan "Mega projelerde önden yüklemeli gelir garantisi: Osmangazi Köprüsü" başlıklı yazısının ilgili bölümü:

"Osmangazi Köprüsü Gebze-İzmir otobanın bir bileşenidir. Sözleşmeye göre otoyolun toplam maliyeti sözleşme tarihindeki kurdan 6,5 milyar dolar* ve Osmangazi Köprüsü’nün maliyeti de 1,2 milyar dolardır (projenin toplam maliyetinin yüzde 19'udur).

Sözleşmeye göre yapım süresi 7 yıl ve işletme süresi de 15 yıl 4 aydır. Sözleşme kapsamında geçiş garantileri kesimlere göre değişmektedir.

Aşağıdaki tabloda sözleşmeye göre verilen geçiş garantileri adet ve tutar bazında verilmektedir. Sözleşmeye göre 15 yıl 4 ay boyunca işletmeciye 10,4 milyar dolar tutarında gelir garantisi verildi.

Yapım maliyeti içerisinde payı yüzde 19 olan Osmangazi Köprüsü'nün işletmeciye verilen garantileri içerisindeki payı yüzde 76'dır. Peki neden? Gelin bu sorunun cevabını arayalım.

Sözleşmeye göre yatırım süresinin 7 yıl olduğunu belirtmiştik. Yatırım bu süreden önce tamamlanırsa, aradaki fark işletme süresine eklenecektir. Yatırım gecikirse de aradaki fark işletme süresinden indirilecektir (ikinci seçeneğin uygulandığı bir proje duymadım).

Sözleşmeye göre Gebze-İzmir projesinde kısmi kabul yapılması mümkündür. Yatırım süresi sona ermeden tamamlanan kesim için işletmecinin gelir tahsil etmesinin önü açılacak ve bu süre toplam işletme süresine de ilave edilecektir.

Gebze-İzmir otoyolunun sözleşmesi 15/03/2013 yılında yürürlüğe girdi ve yapım işleri 15/03/2020 tarihinde tamamlandı. İşletme süresi de bu tarihte başladı ve sözleşme 15/07/2035 tarihinde sona erecektir.

RASYONEL FIRSATÇILIK İŞ BAŞINDA

Her rasyonel işletmecinin yapabileceği gibi projenin yüklenicisi maliyet içerisindeki payı yüzde 19 ve gelir içerisindeki payı da yüzde 76 olan Osmangazi Köprüsü'nü öncelikle tamamladı.

Köprü, 01/07/2016 tarihinde işletmeye açıldı ve ana projenin işletme süresinin başlayacağı 15/03/2020 tarihine kadar geçen 1.351 gün günde; işletmeci 40 bin araç üzerinden ve ABD’deki enflasyona göre güncellenen ücretler üzerinden gelir tahsil etti. Bir kısmı kullanıcılardan, büyük kısmı da bütçeden karşılanan bu gelirlerin toplamı ise 2 milyar 148 milyon ABD dolarıdır.

Bu tutar işletme süresi boyunca, işletmecinin tahsil edeceği gelirin üçte birine yakındır. Sözleşmeye göre işletmenin sahip olması gereken özkaynak tutarı ise yaklaşık 1,3 milyar dolardır. Yani önden yüklemeli gelir tahsilatı, sözleşmeye göre konulması gereken özkaynaktan yüzde 70 daha fazladır.

Cumhurbaşkanı Erdoğan şu konuşmasında "projenin pek çok etabını tamamlandıkça hizmete açtıklarını" belirterek" kısmi kabulü işaret etmektedir. Ayrıca, aynı konuşmasında projenin maliyetini 11 milyar dolar olarak açıklamaktadır. Bu bilgiye göre yapım maliyeti sözleşmeye göre yaklaşık yüzde 70 oranında artmış görünmektedir. 

Ancak, Gebze-İzmir Otoyolu'nun resmi sayfasında yatırım maliyeti olarak hala sözleşmede yer alan ve hesaplamalarımda kullandığım tutar gösterilmektedir."