Fréderike Geerdink: Kürtler niye savaşıyor?

Fotoğraf: Fréderike Geerdink

ARTIGERÇEK- 2016 yılı sonbaharında dağdaki kadın gerillalarla görüşmek için dağa çıkan serbest gazeteci Fréderike Geerdink, gençlerin niye PKK’ye katıldığını, beklentileri ve karşılaştıkları gerçekliği Newlines Dergisi için kaleme aldı. Farklı bir gerçekliği dile getiren bu makaleyi sizinle paylaşıyoruz:

Mağaranın ağzına girmek için dört ayak üzerinde emeklemek ya da bir örümceği taklit edercesine baş aşağı ileri doğru kaymak gerekiyor. Bu delik, sanki bir ergen için yapılmış gibi bir yürüyüş yoluna açılıyor ve yaklaşık 1 metre 60 santimden daha uzun olan herkesi, yaklaşık 50-60 metrekare kare büyüklüğünde bir mağaraya varana kadar başlarını eğmeye zorluyor.

Kürdistan İşçi Partisi (PKK) için iki düzine kadın savaşçı burada yaşıyor, öğreniyor ve uyuyor. 2016 sonbaharında, grubun çalışmaları ve felsefesi üzerine yıl boyu süren araştırmamın bir parçası dâhilinde, her şeyi geride bırakıp dağa çıkan genç kadınlarla röportaj yapmak için onlara katıldım.

Mağara, zeminin çoğunu kaplayan renkli plastik halılarla kaplı.  Üzerlerine pembe ve sarı çarşaf örtülmüş ve düzgünce paketlenmiş kum torbaları ile derme çatma odalara bölünmüş. Ortak bir alan, bir ada ve bir kütüphane olmak üzere derme çatma odalar mevcut. Mağara temiz ve nispeten sıcak, tam işlevli bir kışla işlevi görüyor.

PKK bayrakları ve PKK lideri Abdullah Öcalan'ın bir portresi, kum torbalarıyla kaplı mağara duvarlarını süslüyor. Yiyecek, silahlar ve mühimmatın yanı sıra kıyıda köşede duruyor.

Zinarîn takma adıyla giden savaşçılardan biriyle oturup sohbet ettim.. (Güvenlik nedeniyle savaşçıların doğum isimlerini paylaşmalarına izin verilmiyor.) Neredeyse 18 yaşındaydı ve harekete bir yıl önce Siirt’te lise öğrencisiyken katılmıştı. Bir gün sınıftan gizlice çıkıp üniformasını değiştirmek için okulun mescidine girdiğinde hissettiği heyecanı ve korkuyu hatırladı. Okuldan çıkınca bir PKK üyesiyle güvenli bir evde önceden ayarlanmış görüşmeye gitmiş.

"Yakalanmaktan korkuyordum, sürekli saatimi kontrol ediyordum. Ablamın dersi çoktan bitmiş miydi ve o benim gittiğimi fark eder miydi? Annem şimdiye kadar kaybolduğumu biliyor muydu?" dedi.

Ama kimse onu durdurmak için kaybolduğunu zamanında fark etmemişti…

Zinarîn, güvenli evde benzer koşullar altında gelen iki gence katıldı ve ertesi gün hepsi birlikte yola çıktılar ve resmen PKK'ye katıldılar.

Görüştüğüm diğer savaşçıların çoğu gibi Zinarîn'in de savaşa gitme, Kürt halkı için savunma ve savaşma özlemi vardı. 2014 yılının sonlarındaydı ve özellikle Kobani aklını kurcalamıştı. Kobani, Halk Koruma Birimlerinin (YPG) Kürt güçleriyle tam bir savaşa giren İslam Devleti grubu tarafından zaten kuşatılmıştı. (YPG daha sonra ABD güçlerinin hava korumasının yardımıyla savaşı kazanacaktı.)

Ancak PKK komutanları onu askere almayı ve cepheye göndermeyi reddedince, Zinarîn sinirlendi. Savaşmayacaksa, başka ne yapmak için kaydolmuştu? Başka neden ailesini, arkadaşlarını ve bildiği her şeyi geride bırakmıştı?

Zinarîn, Kürt gençlerin savaşını yücelten sayısız medya programına atıfta bulunarak "Televizyonda ya savaşa giden ya da dans edip şarkı söyleyen savaşçılar görmüştüm. Ancak gerçek çok farklı çıktı" diye ifade etti o anki duyguları bana…

Zinarîn kendini dağlarda bir eğitim kampında oturmuş gündüzleri PKK ideolojisi ile ilgili kitaplar tartışırken, geceleri nemli bir battaniyenin altında titrerken buldu. Hala görüntü ve gerçeklik arasındaki uyumsuzluk yüzünden ihanete uğramış hissediyordu, "özellikle televizyonda ölen gençleri gördüğümde, gidip savaşmak istiyorum" dedi.

Coşkusunun genç doğasının neredeyse farkındaydı. PKK ile dağlarda geçirdiği aylar, ona biraz olgunluk ve yeni bir amaç getirmişti:

"Artık sinirlendiğimde bağırmıyorum, inatçı davranmıyorum. Burada, birbirimizi ve kendimizi eleştirdiğimiz seanslarda öğrendiğim şey bu. Biz burada yetişkiniz."

Diğer genç savaşçılar da Zinarîn'in hikâyesini tekrarladı. Yine 18 yaşındaki Evîndar, ailesinin zorla evlendirme tehdidinden kaçmak ve PKK savaşçısı olarak ölen "bir kuzenin intikamını almak" için 17. doğum gününden kısa bir süre önce çıkmış dağa…

Türkiye'nin güneydoğusundaki küçük Roboski kasabasından gelen Tîrêj gibi, yerini bulamadığım ama aileleriyle görüştüğüm savaşçılar vardı. Ailesine göre Tirej, Türk ordusunun 2011 yılında Türkiye-Irak sınırında bir grup sınır tüccarını bombalaması sonucu en iyi iki arkadaşını kaybetti. Tirej, 15 yaşındaydı. Sonraki yıl boyunca, umutsuzluğa kapıldı ama temkinli davrandı ve sonunda bildiği her şeyden koptu ve PKK'ye katıldı.

Küçüklerin ve gençlerin ailelerini ve kasabalarını terk edip gerillaya katılması olgusu, PKK ile Türk devleti arasındaki silahlı mücadelenin yoğun olduğu 1980'ler ve 1990'larda daha yaygındı. Kürt gençliğine yapılan çağrı, Türk ordusuyla savaşma fırsatından daha fazlasıydı:

Gruba katılmak, aynı zamanda, köylüleri ve serfleri Türk devletinin yardım ettiği sömürücü toprak ağalarına bağlayan uzun süredir devam eden gelenekler gibi, Kürt feodal yapısına karşı bir direniş biçimiydi.

PKK, katılmak için çok genç olduğu düşünülen askerleri evlerine döndürme politikasını henüz başlatmamıştı.. Tanıştığımızda 30'lu yaşlarının başında olan Hêlîn, Öcalan'ın Türkiye tarafından yakalanıp hapse atılmasından sonra 15 yaşında PKK'ye katıldığını söyledi. 37 yaşındaki Hesen, 14 yaşındayken katılmış ve bir yıldan kısa bir süre sonra bir pusuda bacağını kaybetmişti. Onunla oturduğumda, eğitmen ve dağlarda kamp kurucu olarak görevlerini yerine getirmesine yardımcı olan bir protez giyiyordu.

Çocukların silahlı mücadele için askere alınması veya askere alınması elbette uluslararası hukukun ihlalidir. Cenevre Sözleşmeleri, Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Statüsü bu konuda açık bir dil kullanmaktadır. Cenevre Sözleşmelerindeki protokolde "On beş yaşını doldurmamış çocuklar silahlı kuvvetlere veya gruplara alınmayacak ve çatışmalarda yer almalarına izin verilmeyecektir" denilmektedir.

Ancak 16 ila 18 yaş arasındaki gençler söz konusu olduğunda daha az yasal netlik var. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme gibi bazı sözleşmeler, 16 yaşından itibaren askere alınmalarına izin veriyor, ancak küçüklerin aktif mücadelede yer almasını yasaklıyor.

PKK, Suriye'deki YPG ve Kadın Koruma Birimleri (YPJ) ile birlikte uluslararası örgütlerle çocukların askere alınmasını ve askere alınmasını yasaklayan anlaşmalar imzaladı. 16 yaşından küçük Kürt gençleri PKK'ye katılmak için geldiklerinde evlerine geri gönderiliyor; 16-18 yaş arasındakiler ise cepheye gönderilmiyor.

PKK'nın çatı örgütü Kürdistan Topluluklar Birliği'nin (KCK) Eş Başkanı Cemil Bayık, bu konuda "PKK'ye katılmak için en uygun yaş 18 ile 35 arasıdır" diyor.

Ancak bu politika, genç Kürtlere hitap eden propaganda çekimini durdurmadı; hem gerçek hem de algılanan "zorba"ya karşı savaşı ve savaşı yücelten hikâyeleri.

Gerçek görüntüleri, savaş günlükleri ve animasyonun bir arada sunulduğu Sur Direnişinin Günlükleri'nde, Diyarbakır'ın tarihi kalbi Sur'un özerkliğini savunmak isteyen PKK'lı silahlı gençlik gruplarının hikâyesi anlatılıyor. Filmi izlerken, "şehitlerin" coşkulu bir müzik eşliğinde kentin ünlü siyah bazalt taş duvarlarına yansıtılan görüntülerinin arkasındaki güdüyü gözden kaçırmak zor.

Nitekim görüştüğüm onlarca PKK'li, "Türk ordusunun karakollarını havaya uçurmayı, askerleri öldürmeyi, yol kenarına bomba patlatmayı, herkes içindeyken askeri araçları imha etmeyi" nasıl hayal ettiklerini anlattılar.. Birbiri ardına genç savaşçılar, Türkiye'de geçirdikleri oluşum yıllarının kalıcı travması olarak tanımladıkları şeyin intikamını nasıl almak istediklerini dile getirdiler..

Kürtlerin okullarda ana dillerini öğretmelerine izin vermeyen Türk devletinin kendilerine dayattığı zorunlu asimilasyona atıfta bulundular. Binlerce Kürt aktivist, politikacı, avukat, gazeteci ve diğerlerinin maruz kaldığı uygulamaların farkında olarak büyümüşlerdi. Ve bu insanların çoğu Türk hapishanelerinde kalmaya devam ediyordu.

Bir kuşaktan diğerine geçen bir travma bu… Neredeyse hiçbir Kürt aile siyasi zulüm, toplu katliam, yargısız infaz veya yerinden edilme deneyimlerinden kurtulamamıştır.. 1990'larda Türk ordusu yüzlerce Kürt köyünü yerle bir etti ve Türk makamları 1930'larda Dersim'de zaman zaman soykırım olarak anılan ve muhtemelen on binlerce kişinin öldüğü meşhur katliamlar sırasında yaşananlarla henüz yüzleşmedi.

Ancak tüm genç savaşçıların intikam söylemleriyle birlikte pek çok kişi PKK'de yenilenmiş bir amaç duygusu buluyor gibi görünüyor. Onlardan biri olarak, yetişkinliğe ulaştıktan hemen sonra katılan 30'lu yaşlarındaki bir kadın olan Ronahî: "Yavaş yavaş, intikamın şiddetten çok daha büyük bir kavram olduğunu öğrendim. İntikam aynı zamanda devletin izin vermediği her şeye yatırım yapmaktır. Yeni bir şey yaratın. Tam anlamıyla bir Kürt olarak yaşayın."

40'lı yaşlarında olan bir diğer savaşçı Mizgîn, henüz 16 yaşındayken İran'ın Kürdistan'ından gelerek PKK'ye katıldığını söyledi. Ailesi, Türkiye'den İran'a kaçmadan önce Kürt aktivistleriydiler ve zafer için savaşmak için PKK'ye katılmak istediğini söylediğinde onu yürekten desteklemişlerdi:

"Genç öleceğimi düşünmüştüm, ama şimdi bana bak. PKK'ye ölmek için değil, yaşamak için geldiğimi öğrendim."

Yetişkin olarak katılan savaşçılar da yeniden eğitimden geçiyor ve Öcalan'ın geliştirdiği ideolojide yeniden doğuş yaşıyor. Örneğin Kürtçeyi yabancılara ve Kürtlere öğretmekle görevli bir gerilla savaşçısı olan Ronahî, PKK’ye 20'li yaşlarının başında katılmış Onunla tanıştığımda 40'ına yaklaşıyordu.

"Silahımı neredeyse hiç kullanmadım" dedi. Tavrı yumuşak ve düşünceliydi: "Başlangıçta komutanlarımı Türkiye'ye savaşmam için göndermeleri için zorladım ama kabul etmediler. Komutanım bana savaş ve şehitlikle ilgili hayallerimin çok dar olduğunu söyledi. Eğitim almam gerekiyordu. Şehitlik yerine hayatın hayalini kurmayı öğrendim."

Ronahî, belki de yapısına en uygun şekilde, yıllar içinde PKK'nin kadın sorunlarına ilişkin stratejik düşüncesini geliştirmeye dâhil oldu ve bunun sonucunda öğretmen olmadan önce çok çeşitli konularda kurslara katıldı. Ronahî, dil öğrenme yeteneğini keşfetti ve becerilerini hem öğretmen hem de çevirmen olarak aktarıyor.

Kampların her yerinde, savaşmak için katılan ancak bunun yerine üniforma yapmak için bir atölyede çalışmak veya yaşanabilir mağaralar oluşturmak için patlayıcı uzmanı olmak gibi savaşçı olmayan rolleri üstlenen PKK üyeleriyle tanıştım. KCK'nın üst düzey üyeleri için korumalık, yiyecek, yakıt, battaniye, giysi, mühimmat ve silah dağıtıcıları gibi işler var. Ekonomik ve kültürel stratejileri ve kadınların hayatlarının sürekli olarak nasıl daha iyi hale getirilebileceğini tartışan komiteler ve yuvarlak masa toplantıları yapıyorlar.

Rohani bana "İnsanlar çoğu zaman PKK'nin tamam silahtan ibaret olduğunu düşünüyor ama durum hiç de öyle değil. PKK bir alternatif inşa etmekle ilgili" dedi.

Bu "alternatif" en iyi Irak, İran, Türkiye ve Suriye'deki silahlı ve silahsız grupları denetleyen KCK'nın örgütsel yapısından anlaşılmaktadır. (Örneğin, Suriye'deki Demokratik Birlik Partisi veya PYD silahsız bir grupken, YPG ve YPJ'nin her ikisi de silahlı kuvvetlerdir).

PKK bünyesinde hem silahsız bir grup hem de Halk Savunma Kuvvetleri veya HPG dâhil silahlı kuvvetler ve Özgür Kadın Birimleri YJA STAR yer alıyor. Küçükler PKK'ye katılabilir, ancak HPG veya YJA STAR'a katılamaz. Bu silahlı kuvvetler, Suriye'nin kuzeydoğusu gibi bir bölgenin özerkliğini korumakla meşgul ya da Türkiye'de olduğu gibi bir gerilla mücadelesi kapsamında savaşıyorlar.

Yaygın yanlış anlamaların aksine, KCK'nın baskın vizyonu bağımsız bir Kürt ulus-devletinin kurulmasını talep etmez, daha ziyade "demokratik konfederalizm" ideallerine dayanır ve büyük ölçüde geç Amerikan Marksist düşünür ve aktivistinin felsefesinden etkilenir.

Yahudi Rus göçmenlerinin oğlu olarak New York'ta doğup büyüyen Bookchin, sendika örgütleyicisi ve komünalist olarak isim yaptı. 1960'larda, NYC'deki apartman bodrumlarında organik balık çiftliğindeki Porto Rikolu gecekondulara yardım etti.) İnsanların doğaya hükmetmeyi hedeflememesi gerektiği, aksine onu "yönlendirmeye" çalışmamız gerektiği anlamına gelen Sosyal Ekoloji terimini türetti.

KCK ideolojisinin kökleri diğer Bookchin fikirlerine dayanmaktadır: Modern ulus-devletin doğası gereği baskıcı bir yapı olduğunu, çünkü adaletsiz bir hiyerarşiyi desteklediğini: zenginin fakire karşı, yaşlının gence, erkeklerin kadınlara, ırksal veya etnik homojenliğin çeşitliliğe karşı olduğunu…

KCK, üyelerini eğitmek ve bu fikirleri, özellikle 2012’den başlayarak Suriye'nin kuzeydoğusunda hayata geçirmek için çalışıyor.

Kürtlerin PKK'ye katılmak için kullandığı metafor olan "dağlara giden" kim olursa olsun, evrimsel biyolojinin temellerinden, Afrika'dan erken insan göçü kalıplarına, Kürt milliyetçiliğinin inceliklerine kadar çok çeşitli konularda eğitim almalıdır.

Mezun olmadan önce KCK veya onun yan kuruluşlarından biri altında çalışan bir üye olmalarının arasında birçok şey var. Yeni katılanların bir kısmı sonunda HPG veya YJA STAR'da savaşçı olacak, ancak ne için savaştıklarını tam olarak öğrenmeden önce değil.

Kürt milliyetçiliği önümüzdeki yıllarda nasıl gelişirse gelişsin, dağa gidenler bir şeyi kesin olarak biliyorlar. Kaçtıkları yerlere geri dönüş yoktur.