Akaryakıta gelen zamla Merkez Bankası'nın enflasyonla mücadelesi zorlaşacak
Akaryakıtta bugün yapılan vergi artışlarının tüketici enflasyonuna en az 0.4 puan yükseltici etki yapması beklenirken, siyaset tarafından kendisinden düşük faiz beklenen ancak yüksek enflasyon nedeniyle faiz indirme ihtimali her an azalan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) işini daha da zorlaştıracak.
Reuters'ın hesaplamalarına başvurduğu ekonomistler akaryakıt vergi artışlarının enflasyona doğrudan etkisini 0.4 puan hesaplarken, dolaylı olarak da bu tutarın yarısı kadar ek bir etkinin zamana yayılacak şekilde gerçekleşebileceğini bekleniyor. Bu etki hali hazırda yüzde 17.14 ile iki yılın rekor seviyelerinde olan enflasyona ve beklentilere de yükseltici yönde yansıyacak.
Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) tarafından bu sabah yapılan açıklamada, "20 Mayıs tarihinden itibaren geçerli olmak üzere; benzinde 55, motorinde 67, LPG'de 35 kuruş/litre pompa fiyatlarında yansıyacak şekilde zam gerçekleşti" denildi. Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yer alan Cumhurbaşkanı kararına göre benzin, motorin ve LPG ile bazı akaryakıt ürünlerinden alınan özel tüketim vergisi (ÖTV) yüzde 54, yüzde 78 ve yüzde 189 oranında artırıldı.
ÖTV miktarı 95 oktan benzinde litre başına 0.8652 TL'den 1.3313 TL'ye, 98 oktan benzinde 1.0283 TL'den 1.5836 TL'ye çıkarıldı.
Societe Generale gelişmekte olan ülke araştırma müdürü Phoenix Kalen, "Aşamalı olarak, uygulanan herhangi bir fiyat artışı, enflasyon üzerindeki yukarı yönlü baskıyı artıracak ve aynı zamanda piyasa katılımcılarının beklentilerinin kötüleşmesine yol açacaktır. Dolayısıyla bu enflasyon beklentilerinin kısa vadede sınırlanmadığını gören yatırımcılar için sorun olmaya devam edecek" dedi.
BU YIL İLK KEZ ENFLASYONA BELİRGİN ETKİ EDECEK ZAM YAPILDI
Yılbaşından beri kamu tarafından fiyatı kontrol edilen ürünlerde tüm fiyat artışlarını enflasyondaki ani yükselişleri önleyecek şekilde yapıldığı göz önüne alındığında, bu artışın aksi yönde yapılması da önem taşıyor. Her yıl fiyatı kamu tarafından belirlenen ürünlere yapılan düzenli zamlar ya da vergi artışları enflasyon ve bütçe gelirleri üzerinde doğrudan artış yönlü etkiye sahip.
Reuters'ın yılbaşında yazdığı bir analiz haberde ise 2021 yılı başındaki zamlarda ve vergi ayarlamalarında bu kez geçmiş yıllardan farklı bir strateji izlendiğine dikket çekilmişti.
Enflasyon sepeti üzerinde yüzde 5.71 ile en belirgin ağırlıklardan birine sahip olan sigarada vergi indirimine gidilirken enflasyon üzerinde belirgin etkisi olmayan alkollü içecekler ya da otoyol ücretlerinde vergi artışları yüzde 17-yüzde 26 gibi yüksek seviyelerde uygulanmıştı.
Öte yandan, doğalgaz ve elektrik zamları da her ay yüzde 1 gibi düşük oranlarda sınırlı tutulmuştu.
YÜKSEK ENFLASYON FAİZ İNDİRİMİNİ ZORLAŞTIRIYOR
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan her fırsatta yüksek faize karşı olduğunu belirtirken kısa süre önce başkan değişiminin yaşandığı TCMB'nin de son mesajları kısa vadede faiz indirimine yönelik bir ipucu içermiyor. Birçok bankacı mecvut koşullar altında indirimin TL'de yeni değer kayıplarını beraberinde getirebileceğine dikkat çekerken hiç indirim yapılmamasının siyasi etkilerini ise kestirmekte zorlanıyorlar.
Bir bankanın döviz masası işlemcisi, "Tütün, elektrik, doğalgaz gibi fiyatı kamu tarafından kontrol edilen ürünlere bu yıl ya hiç zam gelmedi ya da çok düşük oranda yapıldı. Bugünkü akartakıt düzenlemesi enflasyona etkisi olarak ilk artış. Enflasyonda Kasım ayına kadar yüzde 16 aralığından aşağı gelmeyeceğini kasım aralıkta ise yüzde 15'in altına doğru düşebileceğini öngörüyoruz" dedi ve ekledi:
"Bu enflasyon ortamında bir faiz indirimi ancak yılın son çeyreğinde mümkün olur ki TCMB de benzer bir söylemi son PPK'da yaptı. Ancak siyasetin daha erken indirimlere sıcak baktığını biliyoruz. Bu nedenler piyasanın nasıl şekilleneceğini tam olarak kestiremiyoruz. Bugünkü zamların üzerine doğalgaz ve elektrik zamları da gelirse bütçe açısından oldukça pozitif olabilir ancak bu enflasyon beklentilerine de yukarı revizyonlar getirir."
BGC Partners sabah raporunda benzin fiyatlarında yaklaşık yüzde 7.6, dizelde yüzde 10.3 ve LPG'de yüzde 8.5 fiyat artışı gerçekleştiğine dikkat çekilerek, "TÜFE endeksi üzerindeki toplam etkinin 40 baz puan olacağını hesaplıyoruz" denildi.
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) TL'deki değer kaybının da etkisiyle nisan ayında yüzde 17.14 ile iki yılın rekor seviyesine yükselirken, bu seviyeyi zirve olarak tanımlayan Merkez Bankası, önümüzdeki aylarda enflasyonda düşüş bekliyor. TCMB'nin söylemine rağmen bazı ekonomistlerin beklentileri enflasyonda zirvenin mayıs ve haziran ayına sarkabileceği yönünde şekillenmeye devam ediyor.
TÜİK verilerine göre ulaştırma kaleminin TÜFE üzerinde yüzde 15.5 ağırlığı bulunuyor. Ulaştırmanın alt kaleminde yer alan benzinin TÜFE üzerindeki ağırlığı yüzde 1.15, motorinin ağırlığı yüzde 1.66 ve LPG'nin ağırlığı yüzde 0.94 seviyesinde.
Piyasalarda TCMB'nin bir an önce faiz indirimi istediği yönündeki kanı değişmiş değil. Ancak TCMB, Şahap Kavcıoğlu göreve geldiğinden beri dünyadaki en yüksek oranlardan olan %19 politika faizini değiştirmiş de değil.
Ekonomistler son dönemde TÜFE tahminlerini ciddi oranda yukarı revize ediyor. Reuters'ın yılbaşındaki anketlerinde tek haneye yaklaşan beklenti mart anketinde yüzde 12.15 seviyesinde yükseldikten sonra son ankette yüzde 14 seviyesinde kadar çıktı. Bu TCMB'nin kısa süre önce yüzde 9.4'ten yüzde 12.2'ye güncellediği tahminin de belirgin üzerinde gerçekleşiyor.
