Gazze’deki soykırım nasıl sona erebilir?*
Ali BİLGE
İkinci dünya savaşında Nazi Almanya’sının, çoğunluğu Yahudilere yönelik soykırımının, İngilizler, Amerikalılar ve müttefikler tarafından bilindiği, ancak savaştan sonra ortaya çıkmış gibi algı yaratıldığı yazılmıştır hep. Bugün ise İsrail, Gazze soykırımını maskesiz şekilde, dünyanın gözü önünde, canlı yayında gerçekleştiriyor. Kan ağlıyoruz, hepimizin aklı, vicdanı Filistin’de , Gazze’de ve Batı Şeria’da.
Soykırım 2 ayı aşkın bir süredir devam ediyor, zihnimizde savaşın sonu nereye varacak? Soykırım nasıl önlenebilir soruları dolaşıp duruyor. Geçen hafta BM Genel Sekreteri’nin bir atağı oldu. Güvenlik Konseyi’ne ateşkesin sağlanmasına yönelik gönderdiği son mektup pek görülen bir durum değildi. Ancak bu girişim boşa çıktı, ateşkesi sağlayacak bir süreç oluşmadı. Guteres’in son mektubu nedeniyle İsrail, BM Genel Sekreterinin istifasını istedi. Guterres, “BM örgütü felç olmuştur” diyor, sürekli şikayet ediyor ama bu örgütün de başında bulunmaya devam ediyor.
BM’nin kuruluşundan bu yana, şu ya da bu nedenle genel sekreterlikten istifa eden yok. Hiçe sayılan, işlevsiz bir BM genel sekreteri olarak, yaşanan insanlık dışı duruma, çok sınırlı da olsa müdahale etmeye devam etmek mi doğru, yoksa istifa etmek mi? sorusu da zihnimde dolaşıyordu. Elbette istifa çözüm değil, ayrıca istifa etmesi İsrail’in arzuladığı bir durum. Zaten BM ‘den yapılan açıklama ile de durum netleşti, Guteres’in istifasının söz konusu olmadığı, görevinin sonuna kadar kalacağı belirtildi.
Gazze’de yaşanan soykırım ve savaşta, şu ana kadar tek teselli gibi görünen, savaşın henüz başka cephelere sıçramaması ve bölgesel bir savaşa dönüşmemesidir. İki ay önce bu endişeleri yaşıyorduk, bugüne kadar gerçekleşmedi ama elbet bununda bir garantisi yok.
Peki ABD, soykırıma onay ve destek vermeye devam edecek mi? Biden yönetiminin, İsrail’e 14 milyar dolar, Ukrayna’ya 61 milyar dolar silah desteğinde bulunabilmek için Kongreden talepte bulunduğu açıklandı. Her ne kadar ABD, Ukrayna’ya ve İsrail’e yardıma devam etse de, savaşın ekonomiler üzerinde ciddi tahribatları oluyor, 2 yıldır savaşan ülkelerden Rusya ve Ukrayna’nın savaşın maliyetini karşılayacak güçleri gittikçe azalıyor. Savaş ekonomileri zora sokan, harcamaları artıran pahalı bir şey .
Geçtiğimiz haftalarda Beyaz Saray sözcüsü Kirby, Ukrayna’ya yapılan askeri destekler için “ilelebet bu böyle devam edemez”, dedi. 2 aydır ABD’nin İsrail’e silah desteğinde bulunması, Ukrayna’ya yaptığı askeri yardımın gecikmesine yol açmış, gecikme yardımın yüzde 30 azalmasına da neden olmuş, gecikmenin yakında yüzde 60’a çıkabileceği de belirtiliyor.
Anlaşılan ABD, İsrail’e yardımı, Ukrayna’ya vereceklerinden keserek yapmaya çalışıyor. Savaşın pahalı bir iş olduğu bir gerçek, aktör devlet ABD’nin her iki ülkeye kaynak aktarmaya daha ne kadar devam edebileceği de cevaplanması gereken önemli bir soru. Ayrıca, Washington Post’ta son çıkan bir yazıda, İsrail’e yapılan askeri yardımların, hem Amerikan yasalarına, hem de uluslararası yasalara uygun olmadığı da iddia edildi.
Peki ABD İsrail’e yardımları nasıl yaptı? Yardım ederken bölgede nereleri kullandı. Önceki yıllarda İsrail’e yaptığı bu tür askeri yardımlarda İncirlik üssünü kullanmıştı, üste bulunan silahları göndermişti. Devam eden savaşta/soykırımda, ABD’nin İncirlik üssünden İsrail’e aktardığı silahlar var mı ? sorusunun cevabı önemli. Bu soruyu da derkenar etmeliyiz.
SAVAŞ EKONOMİK OLARAK SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL
İsrail ekonomisi, savaşın/soykırımın başlamasından önce pek parlak değildi. Savaştan önce İsrail kaynıyordu, ekonomik sıkıntılarla birlikte ciddi siyasi çalkantılar yaşıyord , grevler gündemdeydi, anayasal demokratik hakların geriletilmesi söz konusuydu. Netenyahu hükümetinin yargıya müdahale edebilmesinin yolunu açacak antidemokratik düzenlemeler aylardır protesto ediliyordu.
Savaş nedeniyle İsrail’in güneyinde ekonomi durma noktasına geldi. İsrail’in normal şartlarda ABD’nin desteği olmaksızın bu işi, ekonomik olarak sürdürmesi pek kolay değil. İsrail ekonomisinin resesyona gireceğine ilişkin değerlendirmelerde yapılıyor, savaş İsrail’in bütçe dengesini olumsuz etkiliyor, harcamalar artıyor , üretim ve tüketim etkileniyor, iş dünyası için problemler yaratacağı ileri sürülüyor.
Sızan ve açıklanan bazı yeni bilgilere göre ABD yönetimi, İsrail’den yılbaşına kadar savaşı sonuçlandırmasını istemiş! Bu konu henüz resmiyet kazanmış değil ama basında bu şekilde haberler var. Savaşın uzaması Gazze’de kayıpların artması seçim yılına girecek olan Biden’i zorlamaya başladı.
ABD’de, 3 milyonu biraz aşkın Müslüman yaşıyor , bu nüfusun 1.2 milyonu da seçmen. Müslümanların çoğu demokratlara oy veriyor. Önceki seçimde Müslümanların yüzde 69’u Biden’a oy vermiş, yüzde 17’si de Trump’a. ABD’nin İsrail ‘e limitsiz destek vermesi, savaşta aktör devlet olması, önümüzdeki yıl yapılacak seçimlerde Müslüman seçmenin yönelimini de etkiliyor. Biden yönetiminin İsrail’e baskı yapmaya itebilecek faktörlerden biri de bu olsa gerek. Buna karşılık ABD , dünyada en fazla Yahudi nüfusun bulunduğu ülke, 5.3 milyon Yahudi yaşıyor, yüzde 60’ı Biden’a oy veriyor.
BM ‘nin, İspanya dışında Avrupa Birliğinin, Arap ve İslam dünyasının, Türkiye’nin refleksleri ve aczi ortada, sadece protesto ediyorlar ama herhangi bir yaptırım yok. Türkiye’nin diplomatik ilişkileri ve ekonomik faaliyetleri kesintiye uğramadan devam ediyor, değişen pek bir şey yok.
Gezegenimizde Filistin’de yaşanan soykırımı önleyebilecek bir refleks ve güç ortaya çıkamıyor, dünyanın Doğu ekseninde soykırımı/savaşı durdurabilecek bir hareket kabiliyetinin olmadığını da anlamış bulunuyoruz.
Savaşın olumsuz etkisine ekonomilerin ne kadar dayanabileceği, aktör ülke ABD’nin desteğini ne kadar sürdüreceği, bu desteğin Amerikan seçimleri ile olan bağlantısı savaşın gidişatını etkileyebilecek faktörler olarak karşımıza çıkıyor. Sonuçta dünyanın gözü önünde devam eden muazzam soykırımı önleyebilecek tek gücün, bu soykırıma destek veren ABD olduğu görülüyor. Acı ama gerçek böyle..
Ali Bilge: İktisatçı-Gazeteci
*Yazı , 11-12-2023 tarihli Açık Radyo Ali Bilge ile Ekonomi Politik programından derlenmiştir. https://acikradyo.com.tr/kisi/ali-bilge
